Jest to badanie inwazyjne, nieodzowne wtedy, gdy metody nieinwazyjne typu echo serca, rtg serca nie dostarczają pełnych informacji diagnostycznych. Dotyczy to zwłaszcza okresu przed kolejnymi operacjami.
PRZED ZABIEGIEM:
- Dziecko powinno być zdrowe, nie mieć żadnej infekcji, nawet kataru. Zalecana jest m.in. wizyta u stomatologa, żeby sprawdzić czy nie rozwija się na przykład próchnica,
- Koniecznie odstawiamy leki przeciwzakrzepowe (najczęściej około 3 dni wcześniej),
- Już w szpitalu: rozmowa rodziców z kardiologiem i anestezjologiem, którzy wyjaśniają cel i technikę badania, ryzyko z nim związane,
- Dziecko ma wykonywane podstawowe badania, w tym: gazometrię (przed i w trakcie cewnikowania), morfologię. Ma sprawdzane wskaźniki zapalne, wykonywane EKG, RTG klatki piersiowej i badanie echokardiograficzne,
- Jedną dobę przed zabiegiem podaje się antybiotyk w ramach profilaktyki zakażenia,
- Dziecko musi być na czczo co najmniej 8 godzin, chyba że jest to noworodek karmiony mlekiem matki – wtedy może to być 4 godziny,
W TRAKCIE ZABIEGU:
Cewnikowanie jest wykonywane w pracowni hemodynamicznej, u dzieci z reguły w znieczuleniu ogólnym.
Dziecko leży na wznak, jest rozebrane, przykryte prześcieradłem chirurgicznym. Miejsce nakłucia naczynia jest dezynfekowane i następnie znieczulane miejscowo. Jest ono (lub one) robione w konkretnym miejscu (miejscach) w zależności od potrzeb i od tego, co ma być diagnozowane albo jakiego rodzaju zabieg ma zostać przeprowadzony podczas cewnikowania. Decyzję co do tego gdzie ma być wkłucie albo wkłucia i czy ma być tylko jedno czy kilka podejmuje lekarz po przeanalizowaniu wyników badań oraz w zależności od anatomii wady. W przypadku cewnikowania jam „lewego serca” nakłuwa się naczynia tętnicze, natomiast jam „prawego serca” naczynia żylne. Do naczynia wprowadza się specjalną koszulkę( z uszczelką, która zapobiega wypływowi krwi) żylną lub tętniczą umożliwiającą szybką wymianę cewników, którymi wykonuje się badanie. Cewniki przesuwane są przez naczynie do jam serca i wychodzących z nich dużych naczyń, w których mierzy się ciśnienie i określa wysycenie krwi tlenem. Ruchy cewnika w naczyniach i jamach serca są kontrolowane na ekranie monitora.
Cewnikowanie składa się z dwóch części:
- hemodynamiki – tu dokonuje się zapisu ciśnienia oraz pomiaru utlenienia krwi z poszczególnych jam serca i naczyń. Badanie pozwala zmierzyć bezpośrednio ciśnienie w poszczególnych jamach serca oraz w dużych tętnicach, a także określić ewentualną różnicę (fachowo: gradient) ciśnienia skurczowego w poszczególnych strukturach serca, obliczyć wartość płucnego i systemowego przepływu krwi oraz określić wielkość oporu płucnego i systemowego.
- angiografii – ta część badania pozwala uwidocznić obraz pracy serca w ruchu i pokazuje morfologię wady. Na tej podstawie można dokonać pomiaru średnicy zastawek serca i dużych naczyń, co jest niezbędne podczas podejmowania decyzji leczniczych.
PO ZBIEGU:
- podaje się antybiotyk w ramach profilaktyki zatrudnienia,
- na miejsce wkłucia zakłada się wyłącznie opatrunek,
- po nakłuciu tętnicy udowej konieczne jest 12-godzinne przebywanie w pozycji leżącej, co zapobiega powstaniu miejscowych wylewów śródtkankowych,
- dziecko wybudzane jest jeszcze w pracowni hemodynamicznej i przewożone albo na oddział intensywnej terapii albo na oddział zwykły w zależności od jego stanu .
Ryzyko związane z cewnikowaniem serca
Każde cewnikowanie serca i zabieg interwencyjny wiążą się z możliwością powikłań aż do zgonu włącznie. U większości dzieci ryzyko powikłań jest małe; zależy od szeregu czynników, takich jak: wiek dziecka, stan ogólny, dodatkowe wady, rodzaj wady serca i charakter przeprowadzanego zabiegu. Zrozumiałe, że im młodsze jest dziecko i cięższy jego stan ogólny, tym częściej występują powikłania. Czynniki ryzyka można podzielić na miejscowe i ogólne.
Powikłania miejscowe to przedłużone krwawienie z miejsca wkłucia, które niekiedy wymaga chirurgicznego zszycia naczynia i ewentualnie przetoczenia krwi, lub zakrzepica naczynia. W przypadku zakrzepicy objawowej podaje się środki przeciwzakrzepowe, w zakrzepicy bezobjawowej rozwija się krążenie oboczne. Nie upośledza to zazwyczaj funkcji kończyny, ale powoduje niemożność wykorzystania tego samego dostępu naczyniowego w razie konieczności następnego cewnikowania serca.
Wśród powikłań ogólnych wymienia się wystąpienie zapalenia płuc lub rozwój zakażenia ogólnego mimo stosowanej antybiotykoterapii. Do powikłań dotyczących bezpośrednio serca i dużych naczyń należą przedłużające się zaburzenia rytmu serca, które mogą wymagać leczenia farmakologicznego lub zastosowania stymulatora serca. Najgroźniejsze powikłanie, które wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej, to przebicie ściany serca. Powikłanie to zdarza się sporadycznie, najczęściej u noworodków ze złożonymi wadami serca, w ciężkim stanie ogólnym.
Materiały źródłowe:
1. „Dziecko w wadą serca. Poradnik dla rodziców” pod redakcją prof.dr.hab.med. Edwarda Malca, dr.med.Katarzyny Januszewskiej, Diny Radziwiłłowej, Małgorzaty Pawłowskiej,
2. http://kardiologia-kardiochirurgia.pl